დერმატოლოგია
აკნე
აკნე, კანის ცხიმოვანი ჯირკვლებისა და თმის ფოლიკულის პათოლოგიაა. დაავადების მთავარი მიზეზი ცხიმოვანი ჯირკვლების ცხიმის ჭარბი სეკრეცია და ფოლიკულის დახშობაა და შემდეგ ძირითად მიზეზებს უკავშირდება:
- კანის ცხიმის რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ცვლილება
- ჰორმონალური სტატუსის შეცვლა
- ფოლიკულის არხის კერატინიზაციის დარღვევა
- ცხიმოვანი ჯირკვლების სადინრის ინტენსიური კოლონიზაცია Propionibacterium acnes
- ანთებითი რეაქციის განვითარება პერიფოლიკულურ ზონაში
- გენეტიკური მიდრეკილება
აკნე ”მრავალსახოვანი” დაავადებაა, რომელსაც უამრავი კლინილური ვარიანტი აქვს. ის ყველა ასაკში გვხვდება, თუმცა უპირატესად პრეპუბერტატულ (12-14 წლის) ასაკში იწყება და გარკვეული პერიოდის შემდეგ მთავრდება. აკნეს ზოგიერთი მძიმე ფორმა წლობით გრძელდება და მრავაწლიან თერაპიულ მკურნალობას და ზოგჯერ პლასტიკური ქირურგის ჩარევასაც მოითხოვს.
დაავადების პირველი ნიშნების გაჩენისთანავე ან მისი პროგრესირების შემთხვევაში, მიმართეთ ექიმ დერმატოლოგს, რადგან აკნეს დიაგნოსტიკა და მკურნალობა ექიმის პრეროგატივაა. ექიმი კარგად უნდა ერკვეოდეს ენდოკრინოლოგიაში, ფარმაკოლოგიაში, დერმატოკოსმეტოლოგიასა და ესთეტიკურ მედიცინაში. დროულად დაწყებული მკურნალობა კი იმის საწინდარია, რომ პაციენტს ნაკლებად დასჭირდება ხანგრძლივი თერაპიული კურსის ჩატარება.
რატომ ჩნდება აკნე ?
ცხიმოვანი ჯირკვლების ჰიპერპროდუქციის შედეგად ხდება ფოლიკულის არხის - ფორების დახშობა რაც კარგ გარემოს ქმნის დაავადების განვითარებითვის, ხდება ანაერობული ბაქტერიის - Propionibacterium acnes კოლონიზაცია- გამრავლება, რომელსაც არ უყვარს ჟანგბადი და ძალიან კარგად გრძნობს თავს დახშულ და ცხიმოვან გარემოში. ამას თან ერთვის მეორადად თანდართული სტრეპტო და სტაფილოკოკები. კანი ჰორმონდამოკიდებული ორგანოა, სწორედ სასქესო ჰორმონების დისბალანსი (ანდროგენების სიჭარბე) იწვევს ცხიმოვანი ჯირკვლის ჭარბ ფუნქციონირებას.
კლინიკური გამოვლინების მიხედვით აკნეს შემდეგი ტიპები არსებობს:
- ახალშობილთა აკნე- ოდნავ შესამჩნევი დახურული კომედონები ცხვირზე შუბლსა და ლოყებზე, იშვიათია ღია კომედონები ან ანთებადი პაპულები;
- ადრეული ასაკის ბავშვებში (3-6 თვიდან 5 წლის ასაკამდე გრძელდება) - ხშირი გამონაყარი, ანთებადი პაპულები და პუსტულები, იშვიათია კვანძები;
- ვულგარული აკნე 11-18წლის ასაკში- კომედონების ჭარბი რაოდენობა, პაპულები და პუსტულები;
- კონგლობატური აკნე - მსხვილი კომედონების სიმრავლე, აბსცესები, კისტები, კვანძები და პაპულო-პუსტულოზური გამონაყარი;
- ინვერსიული აკნე - კვანძოვან-კისტოზური ელემენტები, ჰიდრადენიტი, თავის თმიანი არის ჩირქოვანი ანთება, რომელიც იწვევს ნაწიბუროვან ალოპეციას, ქრონიკული ფოლიკულიტები, უხეში ჰიპერტროფიული და კელოიდური ნაწიბურები;
- ელვისებური აკნე - ძირითადად გხვდება ბიჭებში 13-16 წლის ასაკში, ზურგზე მტკივნეული კვანძებისა და კისტების უეცარი გაჩენა, სახე უმეტესად არ ზიანდება. დაავადებას თანსდევს მაღალი სიცხე, სახსრების ტკივილი, მაღალი ლეიკოციტოზი, ანემია, პროტეინურია;
- ქალთა გვიანი აკნე 25-40 წლის ასაკში - კომედონები, ანთებადი მტკივნეული პაპულო-პუსტულოზური გამონაყარი. დაავადების მიზეზი, ძირითადად სასქესო ჰორმონების დისბალანსია;
- მექანიკური აკნე - კანზე მექანიკური ზემოქმედებით გაჩენილი გამონაყარი (ხახუნი, ორთოპედიული პროტეზი, ჩაფხუტი და სხვა);
- ტროპიკული აკნე (აკნე მაიორკა) - მრავლობითი პაპულო-პუსტულოზური გამონაყარი, მძიმედ მიმდინარე დაავადებაა, ხელს უწყობს ცხელი და ნოტიო ჰავა;
- წამლისმიერი აკნე - გამონაყარი დერმის ფოლიკულარული ეპითელიუმის ტოკსიკური დაზიანების შედეგად. შემდგომში იწვევს პაპულებისა და პუსტულების გაჩენას;
- კოსმეტიკური საშუალებებით გამოწვეული აკნე - წვრილი დახურული კომედონები. კოსმეტიკის მუდმივი გამოყენება.
პირველ რიგში უნდა ავღნიშნოთ, რომ აკნეს თვითმკურნალობა არ არის მიზანშეწონილი. მკურნალობის დაწყებამდე აუცილებელია დაავადების ჭეშმარიტი მიზეზის დადგენა, სწორი და ადექვატური მკურნალობის მისაღებად უნდა მიმართოთ ექიმ დერმატოლოგს.
აკნეს მკურნალობაში გათვალისწინებული უნდა იყოს აკნეს ტიპი, ფონური დაავადებები, ჰორმონული სტატუსი, კანის ტიპი, მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ მანამდე ჩატარებული მკურნალობა და მისი ეფექტურობა.
კლინიკა ”მარჯანის” პროფესიონალი ექიმები გვთავაზობენ მომსახურების ფართო სპექტრს აკნეს მკურნალობისათვის: პირველადი კონსულტაცია, ლაბორატორიული კვლევა და დიაგნოსტიკა, ქიმიური პილინგი, პროცედურები მაღალი ხარისხის პროფესიონალური კოსმეტიკით, სამკურნალო მეზოთერაპია მედიკამენტებით, კანის მოვლის საშუალებები- პროფესიონალური კოსმეტიკა.
როგორ ვებრძოლოთ აკნეს - ზოგადი რეკომენდაციები
1. გაწმენდა და დასაბანი საშუალებები.
მუდმივად მიაქციეთ ყურადღება კანის სისუფთავეს, სწორად შეარჩიეთ კანის მოვლის კოსმეტოლოგიური საშუალებები. სასურველია სახის დაბანა დღეში ორჯერ ნეიტრალური ან მჟავე ph-ის მქონე სინთეტიკური დასაბანი საშუალებებით, რეკომენდირებულია ბენზოილ პეროქსიდის შემცველი საპნები და ლოსიონები.
2. სწორი კვება.
ჯერჯერობით მეცნიერულად არ არის დასაბუთებული ეფექტურია თუ არა დიეტა, მითუმეტეს რომ მოზარდ ორგანიზმს ხარისხიანი, კალორიული და სრულფასოვანი საკვები სჭირდება. თუმცა სასურველია ერიდოთ ნახშირწყლებით მდიდარ პროდუქტებს (ცომეული,ნაყინი, გაზიანი სასმელები კოკაკოლას ტიპის, შოკოლადი, კარამელი, თხილეული და ა.შ.) დღეისათვის ცნობილია მხოლოდ ერთი მაპროვოცირებელი აგენტი - იოდი, თუმცა იოდიზირებული მარილის მცირე რაოდენობა ვერ იქნება აკნეს განვითარების ან რეციდივის მიზეზი. საყურადღებოა ასევე, რომ წყალმცენარეების ან ზღვის ეგზოტიკური პროდუქტების დიდი რაოდენობით მიღებამ შეიძლება დაავადების პროვოცირება გამოიწვიოს.
3. კოსმეტიკური საშუალებების გამოყენება.
ძალზე საფრთხილოა კოსმეტიკური საშუალებების გამოყენება, ამ შემთხვევაშიც სპეციალისტის კონსულტაციაა საჭირო, რადგან როგორც სამკურნალო, ისე დეკორატიული კოსმეტიკის დიდი ნაწილი შეიცავს ნივთიერებებს, რომლეთა გამოყენებაც აკნეს გამწვავებას იწვევს. არ გამოიყენოთ სპირტის შემცველი ლოსიონები, რადგან ისინი კანს აშრობენ და აღიზიანებენ. ამ დროს ცხიმოვანი ჯირკვლები უფრო აქტიურდებიან და აკნეც მწვავდება;
4. ხელი არ ახლოთ გამონაყარს
ფიზიკური ზემოქმედებით კანს უფრო მეტად დაიზიანებთ და ხელს შეუწყობთ ინფექციის გავრცელებას და ნაწიბურების გაჩენის ალბათობას.
5. ფსიქოთერაპიული დახმარება.
ფსიქოთერაპევტის კონსულტაცია შეიძლება მხოლოდ ზოგიერთ პაციენტს დასჭირდეს, უმრავლეს შემთხვევაში საჭირო ხდება ემოციური მხარდაჭერა. პაციენტს ხშირად აინტერესბს შეუძლია თუ არა ფსიქიკურ სტრესს აკნეს რეციდივი გამოწვიოს, ერთმნიშვნელოვანი პასუხის გაცემა შეუძლებელია, მაგრამ სავარაუდოდ ეს შესაძლებელია.
6. ფოტოთერაპია.
პაციენტების უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ კანის მდგომარეობა ზაფხულის პერიოდში უკეთესია. მრავალწლიანი გამოცდილება და თეორიული მონაცემები გვიჩვენებს, რომ გადაჭარბებული ინსოლაცია დროებით გაუმჯობესებას და გარუჯვას იწვევს, რაც ნიღბავს ანთებით გამონაყარს, ერთი ან ორი თვის შემდეგ კი ამას რეციდივი მოსდევს. ეს პროცესები შეინიშნება ხანგრძლივად მიმდინარე აკნეს შემთხვევაში.